سرکوب مکیدن ناخن و انگشتان

چرا برخی کودکان از عادت مکیدن انگشتان دست بر نمیدارند و چرا به این کار عادت می کنند چه عواملی در ایجاد این عادت در آن ها تاثیرگذارند و با چه روش هایی می توانیم آن ها را از این کار منصرف کنیم توصیه روانشناسان در این زمینه چیست؟

برخی کارشناسان معتقدند مکیدن انگشت موجب آرامش و اطمینان خاطر کودک می شود.

تمام نوزادانی که به دنیا می آیند تا شش ماهگی دارای غریزه طبیعی مکیدن هستند و مکیدن انگشت شست راهی برای ارضای این غریزه است؛ اما پس از آن، انگشت خود را از روی عادت می مکند؛ زیرا این عادت آنها را آرام می کند. معمولا زمانی که کودک خسته، نگران و یا بی حوصله است، این کار را انجام می دهد. متخصصان اطفال اظهار می دارند 18 درصد از کودکان در سنین دو تا شش سالگی عادت به مکیدن انگشت شست خود دارند.

نظرات مختلفی در مورد علت این عادت مطرح شده است، برخی کارشناسان معتقدند مکیدن انگشت موجب آرامش و اطمینان خاطر کودک می شود. به نظر می رسد یکی از دلایل عمده مکیدن انگشت این باشد که مکیدن سینه مادر و یا بطری در این کودکان کافی نبوده و غریزه مکیدن را در آنها ارضا نکرده است. مکیدن همچنین می تواند نشانه وجود یک تنش فیزیکی و احساسی در کودک باشد. بیشتر کودکانی که چنین عادتی دارند، قبل از سه ماهگی این کار را انجام می دهند. نوزادانی که هر سه ساعت یک بار شیر داده می شوند، انگشت شست خود را کمتر از نوزادانی که هر چهار ساعت شیر می خورند، می مکند.

همچنین، نوزادانی که زمان شیرخوردن آنها از بطری کمتر از 10 دقیقه طول می کشد، احتمال مکیدن انگشت شست در آنها بیشتر از نوزادانی است که شیر خوردن آنها از بطری 20 دقیقه به طول می انجامد. مکیدن انگشت شست، نباید با بردن دست در دهان و مکیدن چند انگشت با هم اشتباه گرفته شود. تقریبا تمام نوزادان از زمانی که اولین دندان آنها شروع به درآمدن می کند (معمولا سه تا چهار ماهگی)، این کار را انجام می دهند.

اگر عمل مکیدن انگشت شست پس از شش ماهگی همچنان ادامه یابد، در حقیقت وسیله ای است برای آرامش یافتن کودک و نه ارضای غریزه مکیدن. در اغلب کودکان عمل مکیدن انگشت شست، خود به خود از بین می رود. زمانی که کودک به سن سه تا چهار سالگی می رسد، متوجه می شود که سایر همسالان این عمل را انجام نمی دهند و پس از چهار سالگی کودک خود برای متوقف کردن این عمل انگیزه پیدا می کند.

بهترین زمان برای توجه و جلوگیری از مکیدن انگشت شست در کودک، زمانی است که او برای اولین بار این کار را انجام می دهد، نه زمانی که برای چندمین بار این کار را با موفقیت انجام داده است! اگر عمل مکیدن متوقف نشود و سال ها ادامه یابد، می تواند منجر به مشکلات جدی در ناحیه دهان، دندان و مشکلات گفتاری شود. بنابراین، باید با تشویق، محبت و چندین روش ساده به او کمک کنیم تا این عادت را کنار بگذارد. در برخی موارد اگر عمل مکیدن انگشت تا بعد از پنج سالگی همچنان ادامه یابد، نشانه وجود یک مشکل احساسی، عاطفی در کودک (نگرانی، اضطراب) است و باید توسط پزشک ارزیابی شود.

چگونه این عادت را در کودک متوقف کنیم؟

با کودک خود صحبت کرده و برای او توضیح دهید که چرا باید این عادت را ترک کند. به او بگویید با کنار گذاشتن این عادت لبخندی زیبا و دندان هایی ظریف و مرتب خواهد داشت و ادامه دادن این کار مشکلات جدی در رشد دندان هایش به وجود خواهد آورد. با استفاده از یک آینه به او نشان دهید که با این عادت، چه تغییراتی در ناحیه دهان و دندان وی ایجاد خواهد شد.

برای او توضیح دهید که چگونه میکروب های موجود در دست ها و زیر ناخن ها وارد بدن شده و او را بیمار می کند. به او بگویید که «تو بزرگ شده ای» و با انجام این کار در حضور دیگران تمسخر می شود. برای صحبت درباره این موضوع، بهتر است زمان مناسبی را انتخاب کنید که کودک کاملا آرام و به دور از هرگونه اضطراب و نگرانی باشد؛ از طرفی کودک باید بیشتر از چهار سال داشته باشد تا بتواند دلایل شما را بفهمد و درک کند.

راهکارهایی برای ترک عادت مکیدن انگشت شست

1- در هفته اول، انواع سرگرمی ها و بازی هایی را که لازمه بازی کردن با آنها استفاده از دست می باشد برای کودک فراهم کنید (مثل پازل، کارت بازی، و سایر فعالیت هایی که مورد علاقه اوست). بهتر است زمان تماشای تلویزیون را محدود کنید، زیرا بیشتر کودکان هنگام تماشای تلویزیون انگشت شست خود را می مکند.

2- ممکن است مجبور شوید انگشت شست را بانداژ کنید و یا نوعی ماده بدمزه روی نوک انگشت و ناخن او بمالید تا به کودک یادآوری کنید که نباید انگشت خود را بمکد. در ضمن به او بگویید که این کار برای یادآوری کردن به اوست، نه برای تنبیه کردن وی.

3- زمانی که کودک شما در خواب است و انگشت شست وی در دهانش قرار دارد، به آرامی انگشت او را از دهانش خارج کنید. اگر کودک عادت دارد هنگام خوابیدن انگشت شست خود را بمکد، در دست هایش یک اسباب بازی کوچک از قبیل حیوانات پشمالو قرار دهید تا مانع این کار شود.

4- در مدتی که کودک سعی می کند این عادت خود را کنار بگذارد، او را در موقعیت های ناراحت کننده و استرس زا قرار ندهید، زیرا در چنین موقعیت هایی برای آرام شدن مجددا به این عمل رو می آورد.

5- وقتی کودک شما در موقعیت های مختلف این عادت خود را انجام نمی دهد، او را خیلی تشویق کنید؛ اما هرگز وی را به خاطر این عادت، تنبیه و یا سرزنش نکنید، زیرا این کار نه تنها موجب ترک این عادت نمی شود، بلکه اعتماد به نفس او را هم تضعیف می کند. دادن جایزه به کودک برای مواقعی که این کار را انجام نمی دهد، کمک زیادی به ترک این عادت می کند.

روش مواجهه با مکیدن انگشت در کودک

ثابت شده که مکیدن انگشت، باعث آرامش کودک می شود و به همین خاطر کودک این رفتار را همچنان ادامه می دهد. برخی از کودکان پس از تولد و برخی دیگر، دررحم مادر انگشت خود را می مکند.

برخی از کودکان پس از تولد و برخی دیگر، دررحم مادر انگشت خود را می مکند. ثابت شده که مکیدن انگشت، باعث آرامش کودک می شود و به همین خاطر کودک این رفتار را همچنان ادامه می دهد.

یکی از دلایل مکیدن انگشت می تواند اضطراب کودک باشد، کودک مضطرب در هنگام ترس و در مواجهه با تعارضات با مکیدن انگشت به شکل ناخودآگاه به دوران آرامش خود در آغوش مادر و مکیدن شیر پناه می برد. ازطرف دیگر، گروهی از کودکان که زودترازموعد ازشیرگرفته شده اند نیز برای جبران رفلکس مکیدن پستان مادر، به مکیدن انگشت خود روی می آورند.

هرچه سن بالا تر می رود، استرس ها بیشتر می شوند، از اینرو وابستگی به مکیدن انگشت نیز افزایش می یابد.به نظر می رسد مکیدن انگشت در دختر ها شایع تر از پسرهاست.

برای مقابله با مکیدن انگشت، اگر شرایط استرس زا در محیط کودک وجود دارد، آن شرایط برطرف شود. برای کودکان خردسال، توجه او را به یک محرک قوی جلب کنیم.  مثل بازی با خمیر و یا تسبیح دست گرفتن، نقاشی، رنگ آمیزی، پازل درست کردن، لاک زدن و انجام مانیکور برای دختران و سایر موارد که در این حالت هدف این است که دست کودک مشغول به یک فعالیت باشد.

زمان را کنترل کنیم. مثلاً کودکی که موقع خواب ۳۰ دقیقه انگشتش را مک می زند ابتدا ۵ دقیقه دستش را کنترل می کنیم. بعد که ۲۵ دقیقه عادت کرد زمان را ۲۰ دقیقه تعیین می کنیم یعنی هر مرحله را که با موفقیت گذراند ۵ دقیقه کم می کنیم.

استفاده از سایر روش های تغییر رفتار مثل خاموشی ـ تقویت رفتار مغایر ـ محروم کردن از تقویت مثبت، جریمه کردن، جبران نیز موثر است. 

روش یادآوری، برای درمان کودکانی که همکاری لازم را دارند و خودشان تمایل به ترک عادت مذکور را دارند، مناسب است. در این روش می توان یک نوار چسب ضد آب، روی انگشت شصت کودک چسباند تا به کودک یاد آوری کند که انگشت خود را داخل دهان نبرد.