سرکوب مکیدن ناخن و انگشتان

چرا برخی کودکان از عادت مکیدن انگشتان دست بر نمیدارند و چرا به این کار عادت می کنند چه عواملی در ایجاد این عادت در آن ها تاثیرگذارند و با چه روش هایی می توانیم آن ها را از این کار منصرف کنیم توصیه روانشناسان در این زمینه چیست؟

برخی کارشناسان معتقدند مکیدن انگشت موجب آرامش و اطمینان خاطر کودک می شود.

تمام نوزادانی که به دنیا می آیند تا شش ماهگی دارای غریزه طبیعی مکیدن هستند و مکیدن انگشت شست راهی برای ارضای این غریزه است؛ اما پس از آن، انگشت خود را از روی عادت می مکند؛ زیرا این عادت آنها را آرام می کند. معمولا زمانی که کودک خسته، نگران و یا بی حوصله است، این کار را انجام می دهد. متخصصان اطفال اظهار می دارند 18 درصد از کودکان در سنین دو تا شش سالگی عادت به مکیدن انگشت شست خود دارند.

نظرات مختلفی در مورد علت این عادت مطرح شده است، برخی کارشناسان معتقدند مکیدن انگشت موجب آرامش و اطمینان خاطر کودک می شود. به نظر می رسد یکی از دلایل عمده مکیدن انگشت این باشد که مکیدن سینه مادر و یا بطری در این کودکان کافی نبوده و غریزه مکیدن را در آنها ارضا نکرده است. مکیدن همچنین می تواند نشانه وجود یک تنش فیزیکی و احساسی در کودک باشد. بیشتر کودکانی که چنین عادتی دارند، قبل از سه ماهگی این کار را انجام می دهند. نوزادانی که هر سه ساعت یک بار شیر داده می شوند، انگشت شست خود را کمتر از نوزادانی که هر چهار ساعت شیر می خورند، می مکند.

همچنین، نوزادانی که زمان شیرخوردن آنها از بطری کمتر از 10 دقیقه طول می کشد، احتمال مکیدن انگشت شست در آنها بیشتر از نوزادانی است که شیر خوردن آنها از بطری 20 دقیقه به طول می انجامد. مکیدن انگشت شست، نباید با بردن دست در دهان و مکیدن چند انگشت با هم اشتباه گرفته شود. تقریبا تمام نوزادان از زمانی که اولین دندان آنها شروع به درآمدن می کند (معمولا سه تا چهار ماهگی)، این کار را انجام می دهند.

اگر عمل مکیدن انگشت شست پس از شش ماهگی همچنان ادامه یابد، در حقیقت وسیله ای است برای آرامش یافتن کودک و نه ارضای غریزه مکیدن. در اغلب کودکان عمل مکیدن انگشت شست، خود به خود از بین می رود. زمانی که کودک به سن سه تا چهار سالگی می رسد، متوجه می شود که سایر همسالان این عمل را انجام نمی دهند و پس از چهار سالگی کودک خود برای متوقف کردن این عمل انگیزه پیدا می کند.

بهترین زمان برای توجه و جلوگیری از مکیدن انگشت شست در کودک، زمانی است که او برای اولین بار این کار را انجام می دهد، نه زمانی که برای چندمین بار این کار را با موفقیت انجام داده است! اگر عمل مکیدن متوقف نشود و سال ها ادامه یابد، می تواند منجر به مشکلات جدی در ناحیه دهان، دندان و مشکلات گفتاری شود. بنابراین، باید با تشویق، محبت و چندین روش ساده به او کمک کنیم تا این عادت را کنار بگذارد. در برخی موارد اگر عمل مکیدن انگشت تا بعد از پنج سالگی همچنان ادامه یابد، نشانه وجود یک مشکل احساسی، عاطفی در کودک (نگرانی، اضطراب) است و باید توسط پزشک ارزیابی شود.

چگونه این عادت را در کودک متوقف کنیم؟

با کودک خود صحبت کرده و برای او توضیح دهید که چرا باید این عادت را ترک کند. به او بگویید با کنار گذاشتن این عادت لبخندی زیبا و دندان هایی ظریف و مرتب خواهد داشت و ادامه دادن این کار مشکلات جدی در رشد دندان هایش به وجود خواهد آورد. با استفاده از یک آینه به او نشان دهید که با این عادت، چه تغییراتی در ناحیه دهان و دندان وی ایجاد خواهد شد.

برای او توضیح دهید که چگونه میکروب های موجود در دست ها و زیر ناخن ها وارد بدن شده و او را بیمار می کند. به او بگویید که «تو بزرگ شده ای» و با انجام این کار در حضور دیگران تمسخر می شود. برای صحبت درباره این موضوع، بهتر است زمان مناسبی را انتخاب کنید که کودک کاملا آرام و به دور از هرگونه اضطراب و نگرانی باشد؛ از طرفی کودک باید بیشتر از چهار سال داشته باشد تا بتواند دلایل شما را بفهمد و درک کند.

راهکارهایی برای ترک عادت مکیدن انگشت شست

1- در هفته اول، انواع سرگرمی ها و بازی هایی را که لازمه بازی کردن با آنها استفاده از دست می باشد برای کودک فراهم کنید (مثل پازل، کارت بازی، و سایر فعالیت هایی که مورد علاقه اوست). بهتر است زمان تماشای تلویزیون را محدود کنید، زیرا بیشتر کودکان هنگام تماشای تلویزیون انگشت شست خود را می مکند.

2- ممکن است مجبور شوید انگشت شست را بانداژ کنید و یا نوعی ماده بدمزه روی نوک انگشت و ناخن او بمالید تا به کودک یادآوری کنید که نباید انگشت خود را بمکد. در ضمن به او بگویید که این کار برای یادآوری کردن به اوست، نه برای تنبیه کردن وی.

3- زمانی که کودک شما در خواب است و انگشت شست وی در دهانش قرار دارد، به آرامی انگشت او را از دهانش خارج کنید. اگر کودک عادت دارد هنگام خوابیدن انگشت شست خود را بمکد، در دست هایش یک اسباب بازی کوچک از قبیل حیوانات پشمالو قرار دهید تا مانع این کار شود.

4- در مدتی که کودک سعی می کند این عادت خود را کنار بگذارد، او را در موقعیت های ناراحت کننده و استرس زا قرار ندهید، زیرا در چنین موقعیت هایی برای آرام شدن مجددا به این عمل رو می آورد.

5- وقتی کودک شما در موقعیت های مختلف این عادت خود را انجام نمی دهد، او را خیلی تشویق کنید؛ اما هرگز وی را به خاطر این عادت، تنبیه و یا سرزنش نکنید، زیرا این کار نه تنها موجب ترک این عادت نمی شود، بلکه اعتماد به نفس او را هم تضعیف می کند. دادن جایزه به کودک برای مواقعی که این کار را انجام نمی دهد، کمک زیادی به ترک این عادت می کند.

مکیدن انگشت، از رفتاری طبیعی تا بیماری

خیلی از کودکان عادت به مکیدن انگشتان دست دارند. چنین واکنشی تا دو سه سالگی کاملا طبیعی تلقی می شود، اما ادامه یافتن این رفتار، بعد از شش سالگی به بررسی و اقدامات درمانی نیاز دارد. 

بررسی ریشه های مکیدن انگشت در کودکان نشان می دهد این عادت در نوزادان تازه متولد شده، فقط برای رهایی از احساس گرسنگی است و در ۹۰ درصد نوزادان دیده می شود، اما به طور معمول بعد از شش ماهگی، کم و سپس ناپدید می شود. البته مشخص شده مکیدن انگشت در نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می کنند، کمتر است. گاهی نوزاد برای کسب آرامش و احساس ایمنی و گاهی نیز برای درک بهتر و تکرار لذت شیرخوردن، به گونه ای غریزی انگشت خود را می مکد. در بعضی کودکان که بیش از دو تا سه سال دارند، مکیدن انگشت برای ایجاد احساس امنیت و آرامش است. این کودکان، اغلب هنگام نگرانی، ناراحتی یا خستگی انگشت خود را می مکند، اما عده ای دیگر فقط به صورت یک عادت این کار را انجام می دهند. به بیان دیگر مکیدن انگشت در برخی کودکان، امری غریزی و در برخی دیگر، اکتسابی است. 

به گزارش آکاایران دکتر حنانه قدیریان، متخصص ارتودنسی و عضو هیات علمی دانشگاه تهران در گفت وگو با جام جم درباره اختلالات دندانی و فکی ناشی از تداوم عادت مکیدن انگشت در برخی کودکان می گوید: بیشتر کودکان حداکثر در چهار تا پنج سالگی عادت خود را ترک می کنند و زمانی که دندان های دائمیشان بیرون آید ناخودآگاه به مکیدن انگشت پایان می دهند، اما اصرار به پیگیری عادت پس از آغاز رویش و رشد دندان های دائمی، به بروز اختلال در رشد، شکل گیری، نظم و هماهنگی دندان ها و فک می انجامد و ممکن است اعمالی چون ارتودنسی را برای اصلاح ساختار فک یا دندان ها ضروری کند. بنابراین اگر بعد از شش سالگی، عادت مکیدن انگشت ادامه یابد باید مورد توجه قرار بگیرد و برای درمان آن اقدام شود. 

ناهنجاری های دندانی ناشی از مکیدن انگشت

به گفته دکتر قدیریان، مکیدن انگشت می تواند به ایجاد برخی تغییرات دندانی و فکی منجر شود. میزان تغییرات ایجاد شده می تواند بسته به طول مدت، شدت، میزان تکررعادت در شبانه روز و نیز حالتی که انگشت در دهان قرار می گیرد، متفاوت باشد. 

وی می افزاید: یکی از ناهنجاری های دندانی که با مکیدن انگشت ایجاد می شود باز ماندن دهان و فاصله افتادن میان فک بالا و پایین، بیرون زدن دندان ها و استخوان فک بالا و گودی بیش از حد سقف دهان، عقب رفتن دندان های فک پایین و باقی ماندن بلع نوزادی در افراد است. از دیگر عوارض این عادت بد دهانی، اختلالات گفتاری است به طوری که گاهی فرد در بزرگسالی نمی تواند بعضی حروف را به درستی تلفظ کند. پینه بستن انگشتان و ایجاد عفونت در اطراف ناخن ها نیز از دیگر عوارض مکیدن انگشت است. 

صحبت دندانپزشک با کودک

به اعتقاد بسیاری از دست اندرکاران تربیت کودک، تا خود کودک به اشتباه بودن کار خود در مکیدن انگشتان پی نبرد، اجبار یا روش های دیگر برای ترک این عادت او کارآمدی لازم را ندارد. 

دکتر قدیریان در این باره توضیح می دهد: بتدریج که زمان رویش دندان های دائمی نزدیک می شود، ساده ترین روش برای درمان عادت مکیدن انگشت، مذاکره مستقیم بین دندانپزشک و کودک است. بهتر است دندانپزشک به طور مستقیم با کودک رابطه برقرار کند و والدین سکوت کنند. حتی می توان یک آینه به کودک داده و مشکلات دندانی را به او نشان دهیم. مهم است کودک درک کند قصدی برای سرزنش یا تنبیه وی وجود ندارد، بلکه دندانپزشک صرفا می خواهد در معالجه یک عادت زیان آور به او کمک کند. در بسیاری از موارد این برخورد بالغانه، بدون دخالت والدین برای خاتمه دادن به عادت کافی است. 

این دندانپزشک می افزاید: روش دیگر درمان، شیوه یادآوری است. این روش برای کودکانی خوب است که مایلند عادت را ترک کنند، ولی به کمک نیاز دارند. یک روش موثر در این راستا بانداژ کردن انگشتی است که مکیده می شود. بی شک، ریختن فلفل و انجام کارهای تنبیهی در این روش از درمان، نتیجه بخش نیست. پس بهتر است از روش جایزه دادن استفاده کنید، در این روش هر روز در قبال تکرار نکردن عادت یک جایزه کوچک که مورد علاقه کودک باشد، به او داده می شود. حتی در بعضی موارد برای ترک کامل عادت باید با کودک مذاکره و به او قول یک جایزه بزرگ داده شود. 

بهره گیری از دستگاه های ارتودنسی

اگر هیچ یک از روش های فوق برای ترک عادت مکیدن انگشت در کودک، موثر واقع نشود و وی واقعا مایل باشد عادت را ترک کند، می توان یک بانداژ الاستیکی را به صورت شل دور آرنج او پیچید تا مانع خم شدن بازو و مکیدن انگشت شود. این کار معمولا فقط شب ها انجام می شود. البته حتما باید به کودک فهماند که این کار تنبیه نیست. 

دکتر قدیریان با بیان این مطلب می گوید: اگر روش های قبلی موثر نیفتاد می توان به کودک انواع دستگاه های ارتودنسی را توصیه کرد. در این روش وسیله ای در دهان کودک قرار می گیرد که هم به طور فیزیکی مانع انجام عادت شده و لذت مکیدن را از بین می برد و هم به عنوان یک یادآور عمل می کند. در مواردی که اضطراب و نگرانی، علت اصلی مکیدن انگشت است نیز باید مشکل اصلی یعنی علت اضطراب را رفع کرد. به خاطر داشته باشید هرگز بر سر کودک داد نزنید. این کار فقط او را بیشتر عصبی و نگران خواهد کرد و مکیدن انگشت شدید تر خواهد شد. 

این ارتودنتیست تاکید می کند: به کار بردن کلمات و رفتارهای تند ممکن است باعث لجبازی کودک شود. برخی والدین حتی پس از آنکه متوجه می شوند نهیب ها و کلمات تندشان اثری بر رفتار فرزند نداشته، به جای تغییر روش، به تشدید روش روی می آورند و گاهی مجازات و تنبیه را نیز به اشتباه پیشین می افزایند. در چنین شرایطی حتی اگر والدین در ترک عادت مکیدن انگشت فرزندشان به نتیجه مطلوب برسند، اضطراب، ناراحتی و لطمات روحی و روانی به جا مانده در وی را نادیده گرفته اند.